VÌ SAO TA THẤT VỌNG

Tổn thất nhân mạng của quân Mỹ tại chiến trường Iraq suốt mấy năm qua đã vượt trên con số 3.000, đó quả là một điều khủng khiếp. Tuy nhiên, nếu bạn biết con số ấy chỉ bằng khoảng một phần mười số người chết hàng năm do tự tử tại Nhật Bản thì mới thấy rằng sự tuyệt vọng tinh thần thật ra còn khủng khiếp hơn.


Tuyệt vọng là cái hố sâu nhất của chuỗi thất vọng, cái hố cuối cùng được sự thất vọng đào ra để chứng kiến nạn nhân ngã quỵ, không còn sức chống đỡ, chỉ mong tìm sự giải thoát ở thế giới bên kia. Để đừng đi đến chỗ đó ta cần phải tránh xa từng nỗi thất vọng trong đời sống hàng ngày.

Thất vọng là gì? Đó là khoảng cách giữa kỳ vọng và thực tế, là hiệu số giữa ước mơ và thực tại. Thất vọng càng lớn khi chênh lệch giữa cái mong muốn và cái đạt được càng lớn. Muốn giảm sự chênh lệch đó thì hoặc tăng khả năng làm việc, hoặc giảm bớt ham muốn đi.

Bạn có thể nói: như thế là không có hoài bão, là không cầu tiến; như thế là ngại đấu tranh? Vâng, tôi xin nói lại là ta cần giảm những nhu cầu, đòi hỏi cho bản thân mà thôi. Những hoài bão mang lại hạnh phúc cho người khác, cho cộng đồng thì quá tốt và không bao giờ dẫn đến thất vọng. Chưa có ai vì không tìm được thuốc trị ung thư cho loài người mà tuyệt vọng đến nỗi tự tử, chưa có ai vì không xóa được nạn nghèo đói trên trái đất này mà thất vọng tới mức không muốn sống nữa. Khi làm điều gì không thành công mà quá thất vọng thì hãy xem lại mục đích của việc đó là vị kỷ hay vị tha.

Vị kỷ là vì mình, vị tha là vì người khác. Với người vị kỷ (self-centred) mọi con đường đều dẫn đến bản thân. Từ lời nói, việc làm cho đến các mối quan tâm đều phải có liên hệ với cái tôi của họ. Khác với ích kỷ (selfish) thường keo kiệt, người vị kỷ vẫn có thể bỏ ra nhiều tiền của hoặc công sức nếu việc đó có lợi cho họ. Ưa đổ lỗi chẳng hạn là dấu hiệu cho biết đó là một người vị kỷ.

Xin quay lại đề tài làm sao để tránh thất vọng. Tăng khả năng làm việc chính là học tập ở nhà trường và học trên thực tế. Trong bài này tôi chỉ xin đề cập tới vế thứ hai: giảm bớt ham muốn đi.

Nhu cầu là cái ta cần, ham muốn là cái ta không thực sự cần. Người ta thường lấy nhu cầu làm bình phong che chắn cho sự ham muốn. Ví dụ, để chi tiêu cho việc ăn uống và học hành mỗi gia đình ở thành phố cần khoảng 4-7 triệu đồng/ tháng nhưng ta vẫn muốn có thu nhập gấp mười lần như thế chỉ để… yên tâm. Giàu sang là một ơn phúc, nhưng còn dư nhiều tiền không cần dùng đến trong khi rất nhiều người khác không có cơm ăn thì phải xem lại.

Vậy trước hết hãy xác định rõ nhu cầu của bản thân (thường là nhỏ), cố gắng làm việc để đáp ứng nhu cầu đó (thường là dễ). Nếu được trời ban thêm sức khỏe và trí thông minh hơn người thì hãy học tinh thần vị tha (thường là lớn) và nỗ lực làm việc để đáp ứng nhu cầu vị tha đó (thường là khó, một người không làm được hết). Có như vậy thì đời sống mới có ý nghĩa, ta sẽ cảm nhận niềm vui trong mỗi thành công và đặc biệt không bao giờ thất vọng vì thất bại.

Tóm lại, thuốc chữa bệnh thất vọng chính là tinh thần vị tha. Ai càng ít nghĩ đến bản thân thì sẽ ít buồn, ai càng lo cho mình nhiều thì càng dễ đau khổ.
In bài này